De positie van weduwen in India is verschrikkelijk. In de kasten-maatschappij zijn ze het laagste van het laagste. Vaak worden ze opgesloten in huis en misbruikt als slaven, maar gelukkig is er Vrindavan, het heilige stadje dat voedsel, onderdak en zusterschap biedt aan deze vrouwen. Vanuit het hele land vluchten ze er naartoe. Maar dan blijkt dat lang niet iedereen die het witte rouwkleed draagt ook weduwe is.

Tekst & fotografie: Jochem Wijnands

“Ik was 13 jaar toen ik trouwde”, vertelt Sangeeta (35), een jonge weduwe uit Calcutta. Ze onderhoudt de tuinen van de Ma-Dham ashram in Vrindavan en praat met me terwijl ze groentezaden zaait. ‘Mijn vader verliet ons toen ik nog een baby was en mijn moeder werkte als huishoudster. Hoewel ik mijn moeder vertelde dat ik niet wilde trouwen, wist ik dat het huwelijk ons gezin ten goede zou komen en ons leven gemakkelijker zou maken, dus stemde ik ermee in.

Mijn man was 35 jaar toen we elkaar ontmoetten en toen ik hem voor het eerst zag, dacht ik dat hij zo oud was dat hij elk moment kon sterven! We trouwden al snel en deelden een klein appartement met zijn twee broers. Ze hadden iemand nodig om te koken en het huishouden te doen en deze klusjes vielen uiteindelijk onder mijn verantwoordelijkheid. Wij leefden jarenlang gelukkig samen. Ik was toen nog een kind en voelde me heel gelukkig dat ik als een klein zusje werd behandeld.

Ik was 25 jaar oud toen de broers overleden. Mijn man en ik waren plotseling alleen. We hadden geen kinderen, dus ging ik als verpleegster in een bejaardentehuis werken. Dit werk beviel mij uitstekend en bracht mij vele jaren van geluk totdat het ongeluk toesloeg. Ik kreeg een ziekte waardoor mijn hand en voet ernstig misvormd raakten. We hadden geen geld voor een operatie en uiteindelijk kostte het me mijn baan. Nadat hij zijn beide broers had verloren, werd bij mijn man een tumor vastgesteld. Toen hij overleed, was ik helemaal alleen en kon ik de huur niet betalen. Mijn huisbaas heeft mij uiteindelijk uit het appartement gezet. Omdat ik niets had, ging ik op zoek naar mijn familieleden. Ik heb een oudere broer en zus, maar geen van beiden wilde mij in huis nemen, zelfs niet voor één nacht! Ik zwierf dag en nacht door de straten en na een aantal dagen zonder eten of geld bezocht ik mijn broer opnieuw en smeekte hem om genoeg geld om een treinkaartje te kopen. Hij liet me beloven dat ik nooit meer terug zou komen. Zo kwam ik in Vrindavan terecht.”

Opgegeten door honden en gieren

“Het verhaal van Sangeeta is typerend voor de weduwen van Vrindavan”, zegt mevrouw Mohini Giri, de autoriteit op het gebied van weduwenzaken en voorzitter van de Guild of Service, een organisatie die zich inzet voor de empowerment en bescherming van weduwen. Ik had het geluk om met haar te spreken op haar kantoor in New Delhi.

‘Ik heb een zwak voor weduwen. Mijn moeder was weduwe en ik heb met eigen ogen gezien hoe slecht de maatschappij haar behandelde. Voor mij begon het allemaal echt in 1971, tijdens de oorlog tussen India en Bangladesh. Ik heb 180 ziekenhuizen bezocht. De oorlog kostte het leven aan 20.000 jonge soldaten, en bij veel van mijn bezoeken was hun laatste verzoek dat ik zou zorgen voor degenen die ze zouden achterlaten. Zo ben ik begonnen.'

De Ma-Dham ashram is een complex dat in 2008 werd geopend. Het is een voorbeeld van het uitstekende werk dat de Guild of Service met succes levert. Hier, in deze schone, veilige omgeving, krijgen de weduwen onderwijs en rehabilitatie, zodat ze weer in de samenleving kunnen komen als en wanneer ze dat willen.

"Onderschat het stigma tegen weduwen in de Indiase samenleving niet", legt Dr. Giri uit. “De eerste keer dat ik Vrindavan bezocht, zag ik het lijk van een weduwe opgegeten door honden en gieren. Niemand durfde het lichaam aan te raken want dat zou ongeluk veroorzaken. Ik moest de stoffelijke resten van deze arme vrouw ophalen en haar crematie regelen. Ik ben zelf weduwe en ondanks dat ik nog steeds hoog aangeschreven sta in de samenleving, ben ik na het overlijden van mijn man mijn status kwijtgeraakt. Bij formele gelegenheden zoals bruiloften wordt mij vaak gevraagd de kamer te verlaten als het bruidspaar arriveert. Ze zeiden tegen mij: 'Tante, zullen we nu naar de andere kamer gaan?' En ik zou zeggen: ‘Maar waarom? Je hebt me uitgenodigd voor deze bruiloft, nietwaar?’ Ze lijken nog steeds te denken dat mijn aanwezigheid schade zal toebrengen of een slecht voorteken zal zijn voor het getrouwde stel. Zelfs de ontwikkelde mensen in mijn eigen sociale kringen kunnen zich niet distantiëren van deze bijgelovige overtuigingen."

Weduwen in vermomming

In India verliezen vrouwen hun status als hun echtgenoten overlijden en worden ze door de overgebleven familieleden als een last beschouwd. Alleen al het feit dat ze hun echtgenoten hebben overleefd, wordt als een schande beschouwd. In de meeste huishoudens worden weduwen gedwongen de rol van dienstmeisje op zich te nemen, waarbij ze hun dagen doorbrengen met koken, schoonmaken en wassen. In ruil daarvoor krijgen ze twee kleine maaltijden per dag en een eindeloos spervuur van klachten. Er zijn geen bedankjes, geen genegenheid, geen respect en het is hen verboden om zonder toestemming het huis te verlaten. Als ze een pensioen hebben, wordt het kleine bedrag dat ze ontvangen aan de familie gegeven. Ze zijn in wezen weinig meer dan slaven.

De toekomst is somber voor Indiase weduwen. Sommigen zijn oud en klaar om hun aardse bestaan te verlaten. Sommigen zijn jong, met een leven vol hoop voor zich, en niet bereid de tragische rol te spelen die de Indiase samenleving van hen verwacht. Sommigen overwegen zelfmoord. Sommigen slagen. En anderen ontsnappen naar plaatsen als Vrindavan.

Vrindavan is een van de weinige plaatsen in India waar weduwen een warm welkom krijgen; een veilige haven voor de rest van het land. Dit is een plek waar weduwen de meerderheid vormen, waar ze troost vinden in het zusterschap, waar hun lasten worden verlicht. Dit is het ouderlijk huis van Krishna. Dit is een heilig dorp, verscholen in een brede bocht van de Yamuna-rivier. Dit is een laatste redmiddel voor weduwen en nog veel meer.

Toen ik bij de weduwen van Vrindavan was, met hen sprak en naar hun levensverhalen luisterde, deed ik een verbazingwekkende ontdekking. Het blijkt dat een aanzienlijk deel van de tienduizenden vrouwen die dagelijks de straten en ashrams vullen helemaal geen weduwen zijn. Ze vermommen zich eenvoudigweg onder de mantel van weduwschap. Het zijn mishandelde vrouwen uit het hele land die naar Vrindavan komen op zoek naar onderdak en veiligheid. Voor getrouwde vrouwen die op de vlucht zijn voor mishandelende echtgenoten en gezinnen is Vrindavan een van de weinige steden die een veilige haven biedt. Voor hen is Vrindavan een blijf-van-mijn-lijf-huis, waar ze anoniem en veilig zijn.

Ontsnappen onder dekking van de duisternis

Namita (36) ontmoette ik in de Sri Bagwan Bhajan Ashram, die dagelijks door zo'n 2000 weduwen wordt bezocht. In een donkere hoek van de ashram gingen we zitten praten.

‘Ik kom uit Bihar, dichtbij Nepal,’ fluistert ze, ‘ik heb twee kinderen, een jongen en een meisje. Mijn dochter is getrouwd en mijn zoon studeert voor ingenieur. De dag dat mijn zoon het huis verliet, was de dag dat ik vluchtte. Ik nam wat ik nodig had en rende de nacht in. Ik wilde van mijn man scheiden, maar hij weigerde, dus ja, ik ben officieel nog steeds getrouwd. Ik kleed me als een weduwe – ik heb geen andere keus. Mijn vrienden en familieleden steunen mijn daden niet. Ze zouden me in een oogwenk terugsturen naar mijn man als ze wisten waar ik was. Zo werkt de samenleving hier. Ik sta er alleen voor en moet voor mezelf zorgen." Mijn man mishandelde me. Ik wil liever niet in details treden; ik wil vergeten wat mij daar is overkomen. Daarom ben ik hierheen gekomen."

"Voor de wereld is hij mijn echtgenoot en ik moet hem dienen, maar ik beantwoord niet meer aan de samenleving! Ik antwoord alleen op de Heer Krishna. Ik kom twee keer per dag naar de ashram om in Krishna's naam te zingen. Elke keer dat we komen, krijgen we drie roepies en eten. Met twee andere weduwen deel ik een kamer, die door de ashram ter beschikking wordt gesteld voor 300 roepies. Het is niet veel. We moeten bedelen en hebben geen enkele waardigheid meer. Het enige dat we hebben is elkaar en de nabijheid van Krishna. Geloof me als ik zeg dat dit veel beter is dan het leven dat ik achterliet."

"We praten er niet over, maar ja, we zijn ons ervan bewust dat een flink aantal weduwen eigenlijk geen weduwen zijn. In veel gevallen zijn het getrouwde vrouwen die aan hun man hebben weten te ontsnappen. Sommigen van hen zijn ook met succes gescheiden." zegt dr. Giri.

"In India kunnen mishandelde vrouwen nergens heen", zucht ze diep, terwijl ze beseft hoe oneerlijk haar samenleving is en hoeveel werk er nog moet worden gedaan. Hoe kan iemand het deze behoeftige vrouwen kwalijk nemen dat ze zich voordoen als iets wat ze niet zijn? Het is een kwestie van overleven. In Vrindavan vinden ze onderdak. Hier is er veiligheid in aantallen. Ze verstoppen zich tussen de weduwen en ik neem aan dat ze ook aangetrokken worden door de liefdadigheid die we bieden. In zekere zin is Vrindavan een veilig huis voor hen. Ook al is er geen vreugde op weduwschap leven deze vrouwen liever als weduwe dan thuis te blijven bij hun man, dat zegt iets over hun huwelijk.”

Na het onderwerp met Mohini Giri te hebben besproken, lijkt Vrindavan plotseling een heel andere plaats. De gezichtsloze weduwen die leken op te gaan in de rivier van witte sari's die door de straten en steegjes kronkelde, komen nu plotseling in beeld. Elk van deze vrouwen heeft een tragisch verhaal te vertellen. Ze zijn allemaal uit noodzaak hierheen gereden. Iedereen probeerde te overleven in de samenleving die hen had afgewezen. Getrouwd of niet getrouwd, het maakt niet zoveel uit; en zeker niet voor de ashrams die hen onderdak en liefdadigheid bieden.

Zoals Namita het zegt: "Technisch gezien ben ik geen weduwe. Maar wat mij betreft is mijn man dood. Dat is vrijwel hetzelfde. Het enige verschil is dat mijn man me nog steeds kan komen zoeken en me kan opeisen. Daarom zit ik ondergedoken.'

Officieel dood verklaard

Sommige levensverhalen zijn dramatischer dan andere en sommige verbazen je gewoon en laten je sprakeloos achter. Zoals het verhaal van Bharti. Ze is een 26-jarige vrouw en woont bij de weduwen van Ma-Dham, de ashram gesticht door de Guild of Service. Ze valt op omdat ze een aantrekkelijke jonge vrouw is, trots en sterk, met een zachte ziel. Ze is altijd bereid een handje te helpen voor de oudere vrouwen met wie ze een kamer deelt. Op een dag komt ze naar mij toe en vraagt om een interview. ‘Ik wil je mijn verhaal vertellen’, zegt ze.

"Ik ben een getrouwde vrouw, geen weduwe. Ik ben weggelopen, ontsnapt, gevlucht. Hier, in het gezelschap van de andere moeders, voel ik me veilig en beschermd. Hier ga ik gewoon op en verdwijn. Het is alsof ik niet bestaan. Ik vind het voorlopig prima zo.' Ze pauzeert even en kijkt me strak aan. Haar ogen zijn koud, verstoken van zelfs de kleinste flikkering van emotie. Wat denkt ze? Wat is er met haar gebeurd? Ze kijkt naar beneden en haalt diep adem.

'Weet je, ik ben officieel dood verklaard. Mijn broers en mijn man hebben mij gecremeerd en mijn as in de rivier gedumpt. Ze huilden om mijn lijk.'

'Toen ik jong was,' vervolgt ze, 'was ik ieders favoriet. Mijn drie broers en vier zussen waren allemaal ouder dan ik, dus ik had geen enkele zorg in de wereld. Ik kwam uit een middenklassegezin met een fatsoenlijk huis en geen financiële zorgen. Ik ging naar school en vond het erg leuk. Mijn droom was om politieagent te worden en motor te rijden. Ik weet nog dat mijn vader glimlachte toen ik hem dat vertelde. Op 12-jarige leeftijd eindigde de school voor mij. Ik moest thuis werken, het huishouden doen. Het leren was voorbij. Maar waarom? Omdat je een goede echtgenote moet worden, antwoordde mijn vader. En dat was dat. Voor mezelf kunnen zorgen was niet belangrijk. Ik moest een goede man vinden om mee te trouwen. Ik was erg gefrustreerd en ongelukkig.

Toen ik 19 was, vertelde mijn vader mij dat hij een geschikte echtgenoot voor mij had gevonden. Ik had geen keus en ik klaagde niet omdat het mijn plicht was om met hem te trouwen. De eerste keer dat ik hem zag was op mijn trouwdag. Ik was blij omdat hij er beter uitzag dan ik! En ik hield van zijn stem en de dingen waar hij over sprak. Maar ik heb nooit van hem gehouden. Al snel werd ik zwanger en kregen we een zoon. Hij was heel trots, heel lief. Maar na een maand stierf onze zoon. Toen begon hij zich vreemd te gedragen. Hij kon het niet aan en begon mij de schuld te geven van wat er was gebeurd. Elke tweede dag huilde hij en sloeg hij mij. Hij beschuldigde me ervan dat ik van een andere man hield en sloeg me nog meer. Dit ging jaren door. Op een dag werd hij zo boos dat hij zei dat ik moest vertrekken, en ik vertrok. Ik ging naar het treinstation en stapte op de trein naar Delhi, waar mijn vader werkt en woont. Het is een treinrit van twintig uur. Toen ik in Delhi aankwam en mijn vader ging opzoeken, was hij in shock. Zijn ogen waren gevuld met tranen en hij kuste me over mijn hele gezicht. Hij dacht dat ik dood was. Mijn man had hem gebeld om te vertellen dat ik voor een trein was gesprongen. Er werd een jonge vrouw op het spoor gevonden en mijn broers, die op het treinstation werken, dachten dat ik het was! In ons land worden de doden vaak de volgende dag gecremeerd, dus tegen de tijd dat ik mijn vader in Delhi ontmoette, lag mijn hele leven op een brandstapel. Mijn broers en mijn man woonden de ceremonie bij en rouwden om mijn dood."

Maar weet je wat? Ik voelde me zo opgelucht. Vrijheid! Ik kon het niet geloven! Mijn vader zei tegen mij: ga door, begin een nieuw leven. Hij wist dat mijn man mij slecht behandelde. Hij gaf me wat geld en adviseerde me om naar Vrindavan te gaan om me bij de ashram aan te sluiten en voor Krishna te mediteren. Dus hier ben ik."

Even later vraag ik waarom ze mij haar verhaal wilde vertellen. Ze haalt haar schouders op, ‘misschien zal het iets goeds doen.’

“De situatie voor vrouwen in het algemeen en voor weduwen in het bijzonder is de afgelopen decennia lichtjes verbeterd, ook al is het maar een kleine verbetering vergeleken met wat er nog moet gebeuren. Laten we positief zijn en zeggen dat we op de goede weg zijn, ook al gaan we heel langzaam”, zegt Mohini Giri.

"Wij bij de Guild of Service zijn ambitieuzer. We moedigen jongere weduwen en getrouwde vrouwen aan om financieel onafhankelijk te worden – de weg naar het herwinnen van zelfrespect en het verbeteren van hun positie. De samenleving in het algemeen zal hen eerder accepteren en hun terugkeer als ze kunnen voor zichzelf zorgen. En sommigen van hen zullen naar huis terugkeren. Armoede is een groot deel van het probleem, hoewel het stigma cultureel is en geen enkele klasse daarvan vrij is. Wij geloven dat de ontberingen die weduwen doormaken kunnen worden verbeterd door eerst hun economische situatie te verbeteren. positie.

Het plan is om op een dag huwelijksadvies te geven aan enkele jongere weduwen in de ashram van Ma-Dham. Medewerkers zullen hen in de toekomst helpen een geschikte partner te vinden voor het geval ze ooit willen hertrouwen.”

Voor Bharti ziet de toekomst er rooskleurig uit. "Ik ben pas 26 jaar oud; er zijn nog zoveel dingen die ik kan bereiken. Ik herinnerde me mijn oude droom om politieagent te worden en heel langzaam begin ik te geloven dat ik dat pad nog steeds zou kunnen volgen. Maar ik ben bang. De gedachte alleen al is overweldigend. Ik ben getraind om mijn nederige geloof te aanvaarden, mij is verteld om te dienen. Nu ik me opwarm voor mijn droom, voel ik me schuldig en egoïstisch. Moet ik teruggaan naar mijn man? Is dat niet mijn plicht? Wie denk ik dat ik ben? Als ik mijn ogen sluit, zie ik zijn gezicht verwrongen van woede, op zijn lippen spugen als een boze hond met hondsdolheid, de minachting in zijn met bloed doordrenkte ogen als hij me slaat. Dan zie ik mezelf wegrijden van dit alles op een glimmende motor en een bijpassend uniform. De keuze is uiteindelijk niet zo moeilijk te maken.