Paaseiland is de meest afgelegen bewoonde plek op aarde. Om een andere levende ziel te vinden, moet je duizenden kilometers reizen over de Stille Oceaan. Maar waarom zou je dat doen? Paaseiland, met zijn subtropische klimaat en witte zandstranden, is een paradijs. Of toch niet?

De zon is heet en de lucht is vochtig. De passaatwinden vanuit de eindeloze Stille Oceaan zorgen voor hoge golven die de kusten van Paaseiland raken zonder ook maar een slag te missen. Het is de tijd van Tapati Rapa Nui, het culturele festival dat elk jaar in februari wordt gehouden. Voor deze gelegenheid zijn de vrouwen gekleed in hun traditionele klederdracht met rokken gemaakt van gedroogde bananenbladeren en beha's gemaakt van kokosnoten. Ze hebben wekenlang geoefend op hun liederen en dansen en zijn nu klaar om op te treden. In hun achtertuinen mengen ze verf in allerlei aardse kleuren en schilderen ze elkaars lichamen met Rapa Nui-symbolen. Ze delen zoete aardappelen en gooien stenen naar de zwerfhonden die te dicht bij de kippenstoofpot komen. Ze zingen liederen over de grote koning Hotu Matua, die duizenden jaren geleden als eerste man voet op het eiland zette. Iedereen lijkt te glimlachen en gelukkig te zijn. Als in het paradijs. Ik loop naar een nabijgelegen strand, waar ik Patricia ontmoet. Ze zit daar niets te doen, terwijl haar twee kinderen spelen en in en uit de zee rennen. "Doe je niet mee aan het festival?" vraag ik haar. Ze pakt een handvol fijn wit zand en kijkt toe terwijl het door haar vingers glijdt. Dan tilt ze haar hoofd op en kijkt me met tranen in haar ogen aan: "Nee.." zegt ze. "Waarom niet?" vraag ik. "Ik ben verliefd op iemand van het eiland. Toen we jong waren, droomden we ervan om samen te trouwen, maar onze familie heeft dat tegengehouden. Omdat we op de een of andere manier, in de schaduwen van ons verleden, verwant zijn, familie zijn. Desondanks zetten we onze relatie in het geheim voort en kregen we twee kinderen, ook al ben ik met iemand anders getrouwd, een Chileense man. Later ben ik van hem gescheiden. Nu leef ik met mijn Rapa Nui-man. Maar onze liefde is vervloekt, onze families hebben ons verbannen en maken ons leven ellendig. En onze kinderen mogen zijn naam niet dragen." Wanneer ze is uitgesproken, lijkt ze opgelucht. "Bedankt voor het luisteren," zegt ze.

Zoals altijd rond dit tijdstip, vind ik Ana Maria in haar keuken waar ze een lunch bereidt voor de gasten van het hostel dat ze runt. Ze gebruikt de groenten en fruit die ze in haar eigen tuin verbouwt. Dit is het land van overvloed. Ik ga aan de keukentafel zitten om naar haar verhalen te luisteren, die voornamelijk over haar kinderen en kleinkinderen gaan. "En jouw zoon Urvano?" vraag ik haar, nieuwsgierig, omdat Urvano het enige kind is waar ze nooit over spreekt. Maria kijkt me geschokt aan en ik zie tranen in haar ogen opwellen. Maar opeens realiseer ik me dat dit tranen van woede zijn, niet van verdriet: "Lang geleden werd hij verliefd op een meisje. Maar het kon niet omdat hij familie is van haar. Mijn man en ik vertelden hem dat hij moest stoppen met haar te zien, maar hij ontkende gewoon de hele affaire, draaide zich om en vertrok. Het volgende wat we wisten was dat hij op een vliegtuig naar Tahiti zat, samen met dat meisje. Het was vreselijk. Hij wist dat wat hij deed fout was! Dus nam ik het volgende vliegtuig en kwam net op tijd om ze tegen te houden om te trouwen. Nu woont hij verderop. Hij is nooit getrouwd."

Pas weken later ontdek ik dat het Urvano is die samenwoont met Patricia.

Paaseiland is een klein stipje in het midden van de Stille Oceaan en behoort tot Chili. Het werd vierhonderd jaar geleden voor het eerst ontdekt door een Nederlandse zeeman genaamd Roggeveen. Sinds de komst van de Europeanen zijn de Rapa Nui uitgebuit, tot slaaf gemaakt en gevangen gehouden op hun eigen eiland. Nu, voor het eerst in vier eeuwen, leven de Rapa Nui in vrijheid en welvaart. Maar er lijkt iets vreselijk mis te zijn. "Wat is er aan de hand met Paaseiland?" vraag ik aan mijn vriend Juan, die een beroemde journalist is uit Chili en het de eerste krant van Paaseiland, de 'Gazetta Te Rapa Nui', leidt. Hij zegt: "Op Paaseiland gelden Chileense wetten en de meeste inwoners zijn rooms-katholiek en geloven in de bijbel. Maar los daarvan wordt de samenleving nog steeds beïnvloed door eeuwenoude Rapa Nui-wetten die dateren van vóór de ontdekking. Een van deze wetten is Kai Toto (je eigen bloed drinken). Het is een Incest Vermijdingsregel, die zegt dat het verboden is om te trouwen en kinderen te krijgen met iemand die familie is. Een gezond idee, maar om te bepalen wie familie is, moet men zeven generaties teruggaan. Zeven! Aan het einde van de 19e eeuw woonden er slechts 111 personen op het eiland, dus als je zeven generaties teruggaat, blijkt iedereen familie te zijn."

Als het donker wordt, verschijnen er miljoenen sterren aan de hemel. Nog nooit heb ik zo'n geweldig schouwspel gezien. Ik kijk er met respect naar en wanneer het Zuiderkruis zichtbaar wordt, begroet ik het in stilte. Maar terwijl de hemel een indruk geeft van de overweldigende schoonheid van het universum, richten de Rapa Nui hun aandacht naar binnen en lijken ze zich niet bewust van de rest van de wereld. Dicht bij de historische Tahai-site, een van de plaatsen op het eiland waar de wereldberoemde stenen hoofden te vinden zijn, zijn ze samengekomen om te kijken naar de Kari Kari-dansgroep die hun oude dansen tot leven brengt. Op het ritme van de drums bewegen de meisjes en jongens sensueel, waarbij geen twijfel bestaat over hun jeugd en vruchtbaarheid. Een meisje in het bijzonder trekt de aandacht van het publiek. Haar glimlach is magisch, haar ogen stralen en haar lichaam gloeit. Haar aanwezigheid is elektriserend. Hoewel ze ver uit elkaar dansen, lijkt het voor mij alsof ze in contact staat met een andere danser, een trotse jonge Rapa Nui-man, alsof ze verbonden zijn door een onzichtbare draad. Na de show zoek ik haar op en kom erachter dat haar naam Vai-a-Heva is, wat ochtenddauw betekent. "Wie is die andere danser?" vraag ik haar. "Hij is mijn ware liefde!" lacht ze. In Chili, waar ze opgroeide, ontmoette ze niemand met wie ze zich op haar gemak voelde. Maar op Paaseiland, waar ze geboren is en waar haar familie vandaan komt, ontmoette ze Javier. "Het ontmoeten van Javier voelde als thuiskomen!" Ze lijkt nog steeds niet te kunnen bevatten. Een paar dagen later zie ik haar weer, samen met Javier. Ze zijn weg van de menigte en houden elkaar stevig vast. Als ik ze roep, kijken ze op en merk ik dat er iets is veranderd. Ze zegt: "Javier en ik kwamen erachter dat we dezelfde voorouders hebben die vier generaties teruggaan. Een grappig idee dat me eigenlijk een warm gevoel geeft en mijn liefde voor hem nog sterker maakt, omdat we een verleden delen. In Chili zouden we dit feit hebben gevierd en gelukkig zijn verdergegaan, maar hier op Paaseiland is het een serieus probleem dat ons geluk bedreigt." Hun geluk is dat tot nu toe niemand het weet. Zodra het een probleem wordt, hebben ze drie opties: hun liefde voor elkaar opgeven, of het eiland verlaten en afscheid nemen van hun familie, vrienden en cultuur, of hun liefdesaffaire in het geheim voortzetten voor de rest van hun leven. Niet echt een keuze dus.

Het onderwerp van seks hebben met een familielid is wat de Rapa Nui een 'tapu' noemen, waar ons woord taboe vandaan komt. Op Paaseiland is het concept van tapu zeer sterk en vormt het een integraal onderdeel van de cultuur. Kai Toto maakt nauwelijks onderscheid tussen seks hebben met je neef of met verre achterneef die in de zesde of zevende generatie verwant is. Dokter Gutierrez, die verantwoordelijk is voor het lokale ziekenhuis, legt uit dat er geen enkele medische noodzaak is om zo ver terug te gaan. In Westerse landen spreekt men van incest als het directe familieleden betreft en gaat men twee of drie generaties terug om verwantschap vast te stellen. Dus waarom gaan ze op Paaseiland zeven generaties terug? Dit vraag ik aan Grant McCall, de Australische antropoloog die decennialang de Rapa Nui heeft bestudeerd. Hij zegt: "Incest is meer een conceptuele dan een medische kwestie. Het vergaande verbod op incest, de Kai Toto, werd vroeger gebruikt door priesters en koningen om machtspolitiek te bedrijven en te bepalen wie met wie mocht trouwen. Het is dieptriest dat Paaseiland nu nog steeds in ban is van deze oude regels en zichzelf zo onnodig in het ongeluk stort."

Tijdens mijn eerste week op het eiland ontmoette ik Esperanza, een van de oudste Rapa Nui-vrouwen. Haar mening wordt zeer gerespecteerd. Ze legde met een dramatische stem en een waarschuwende vinger uit: "Kai Toto is duivels. Iedereen die dat doet, is vervloekt en verbannen en zal binnen een jaar sterven!" Ik dacht eerst dat ze gewoon een gekke oude dame was, maar toen ik dit verhaal aan andere mensen vertelde, lachte niemand. "Stel je voor," zeiden ze. "wat het betekent om door iedereen genegeerd te worden. Niemand om mee te praten of om je te helpen. Brieven zullen niet aankomen, dingen die je nodig hebt zijn altijd uitverkocht. Je bent volkomen alleen op de meest afgelegen bewoonde plek op aarde. Denk er eens over na." Of men nu gelooft in de tapu van Kai Toto lijkt niet relevant, want andere mensen doen dat wel, en hun druk en sterke reacties zijn heel reëel.

"Dus hoe beïnvloedt dit het leven van mensen? Laten we zeggen dat een meisje wil weten met wie ze mag trouwen en vraagt het aan haar ouders. Omdat iedereen elkaar tante, oom of neef noemt, is het allemaal erg verwarrend om te weten wie familie is en wie niet. Haar ouders zullen uitleggen dat iedereen op het eiland 'Taina' is, wat familie betekent en daarom niet kan trouwen, behalve een deel dat 'Tumu' wordt genoemd. Als iemand Tumu is, betekent dit dat ze trouwbaar zijn. Normaal gesproken heeft men slechts twee families die Tumu zijn, een van vaders- en een van moeders kant. Dit laat haar met maar weinig kandidaten achter, misschien niet meer dan tien. Dus zou dit meisje misschien de voorkeur geven om iemand van buiten het eiland te trouwen, en vaak is dat ook wat haar ouders willen. Ze zouden haar misschien naar Santiago sturen om te studeren en hopen dat ze terugkomt met een echtgenoot, zoals vaak het geval is. Zoals Emilia Tepano zegt: 'Ik hou van mijn eiland, ik leer jonge meisjes dansen zodat onze cultuur niet verloren gaat, maar ik ben getrouwd met Jose Manuel uit Spanje omdat er geen Rapa Nui man was.' Rose Hotu voegt toe: 'Vijf jaar geleden stuurden mijn ouders me naar Santiago om me te scheiden van een Rapa Nui-jongen waar ik verliefd op was, maar tijdens onze vakanties gingen we door met onze liefdesaffaire tot ik genoeg had van de geheimhouding en het uitmaakte. Nu heb ik een vriend uit Zwitserland. Ik hou van Rapa Nui-mannen, hoe ze gebouwd zijn, hoe ze ruiken. Maar er is niemand om mee te trouwen.' Een complicerende factor is dat heel wat kinderen, geboren uit jonge en alleenstaande moeders, door hun grootouders worden opgevoed en niet de naam van de vader dragen. Dus een achternaam kan erg verwarrend zijn om aan te geven of iemand een familielid is of niet. Om potentieel gedoe te vermijden, hebben Rose en andere meisjes geleerd om een vreemdeling te zoeken om mee te trouwen. Maar niet iedereen geeft zo gemakkelijk toe. Veel meisjes blijven in het geheim hun verboden Rapa Nui geliefden ontmoeten.

Sabrina kijkt naar het paardenracen. In haar lange zwarte haar draagt ze een bloem zoals alle Rapa Nui-vrouwen doen, maar de hare is groter en helderder, want zij is een van de twee kandidaten voor de titel van Miss Rapa Nui van dit jaar. Gedurende het Tapati-festival worden er competities gehouden waar de deelnemers punten kunnen winnen voor hun favoriete Miss. Als het paardenraces een winnaar heeft opgeleverd geeft Sabrina hem een kus op zijn wang om hem te bedanken. Hij pakt haar op en samen op één paard maken ze een kleine overwinningsparade. Ana Maria kijkt toe en zucht: 'Ze is een van mijn studenten. Deze meisjes en jongens groeien samen op op een klein eiland, ze spelen samen, gaan samen naar school. Maar ze zouden niet verliefd op elkaar mogen worden. Is dat niet wreed?' Ana Maria is lerares Engels op de middelbare school van het eiland. Ze komt uit Chili en is getrouwd met Danielito, een jonge Rapa Nui-man. 'Veel van mijn studenten vertrouwen me, omdat ik de enige volwassene ben waarop ze kunnen vertrouwen en ze radeloos zijn om advies. Ze komen naar me toe, huilend, omdat hun ouders erachter zijn gekomen dat ze verliefd zijn op een verre neef. Deze meisjes denken dat ze iets heel slechts hebben gedaan en dat ze vervloekt en verbannen zullen worden. Maar op een gegeven moment komen ze er overheen en worden boos over de oneerlijkheid van dit alles en zetten hun relatie in het geheim voort. Ze weigeren simpelweg op te geven wat zij voelen als hun ware liefde. Het echte probleem begint als ze zwanger worden, zoals maar al te vaak gebeurt. De seksuele voorlichting is erg slecht. Er zit een 14-jarig meisje in mijn klas dat vijf maanden zwanger is. Ze wil niet zeggen wie de vader is. Ze mag niet weg totdat de baby geboren is.'

Dokter Gutierrez erkent het probleem van tienerzwangerschappen vanwege het Kai Toto-taboe, maar zegt: 'Niemand vertrouwt mij, noch iemand anders. We zijn rooms-katholiek, we doen niet aan abortus en praten er niet over. "Wanneer een meisje zwanger wordt, staat ze er alleen voor. Voor zover ik begrijp, gaan sommige meisjes hun familie op Tahiti bezoeken..." Om er meer over te weten te komen, vraag ik het aan Rose, die op een cryptische manier antwoordt: "Je weet niet de helft van de dingen die hier gebeuren..." zegt ze. "Zoals wat?" vraag ik. Stilte. Ana Maria: "Als een meisje zwanger raakt, is ze bang dat haar kind 'meio' zal zijn, vreemd, omdat veel mensen dat geloven. Dan raakt ze misschien in paniek." Ik praat met Jacquelina, het enige zwangere meisje dat ik ken, maar zij is ook terughoudend om het onderwerp aan te raken. Ze is blij met het kleine baby'tje dat ze in haar buik draagt en haar Rapa Nui-man, die door haar familie wordt geaccepteerd en van haar houdt. Ik vraag het ook aan andere mensen, maar niemand wil er veel over zeggen. Hoe gevoelig dit onderwerp echt is en hoe sterk de 'tapu' is, realiseer ik me pas wanneer ik op een ochtend mijn motorfiets vind met alle draden doorgesneden.

Intussen houdt het Tapati-festival iedereen in zijn ban. Vooral de 21-jarige Carolina Eduards Rapu, zonder twijfel de mooiste vrouw van het eiland. Ze nam deel aan de Miss Chili-verkiezing en eindigde als vierde. "Ik ben een Rapa Nui-ambassadeur," zegt ze, "ik hoopte de titel van Miss Chili te winnen om mijn eiland te promoten. Nu doe ik mee aan de verkiezing van Miss Rapa Nui, wat niet gaat om wie het mooist is, maar om wie het meeste weet over de Rapa Nui-cultuur en de meeste supporters heeft," legt ze uit met een stralende glimlach. Ze draagt de bananenbladrok met zoveel gratie dat het lijkt alsof het de laatste mode is. Ze is voorzichtig om niets slechts over het eiland te zeggen, maar ze heeft wel iets op haar hart: "De meeste mensen trouwen met iemand van buiten. Thuis spreken ze geen Rapa Nui maar Spaans. Als we onze taal verliezen, verliezen we onze cultuur. Ons eiland is mooi, maar kwetsbaar." Ze glimlacht niet meer als ze praat over wat er met haar gebeurde toen ze zestien was: "Ik werd verliefd op een jongen. Hij was de ware! Maar mijn droom werd onderbroken door mijn oma die me vertelde om hem niet meer te zien. Ik sprak erover met mijn vriendinnen en besefte al snel dat hetzelfde gebeurde bij hen allemaal."

Is er iets aan het veranderen? Misschien. Het lijkt erop dat Kai Toto of de Incest Vermijdingsregels het onderwerp worden van een conflict tussen generaties. Jonge meisjes zoals Rose en Carolina hebben niet veel sympathie voor de oude regels, die zo'n grote impact hebben op hun leven. Misschien zullen ze, wanneer ze zelf kinderen krijgen, sterk genoeg zijn om de druk van de ouderen te negeren en verandering teweeg te brengen. Rose: "Drie of vier decennia geleden had niemand op dit eiland een auto of een tv, en de wegen waren onverhard. Slechts een keer per jaar kwam er een boot aan. De huwelijken van onze ouders werden geregeld volgens het Kai Toto-taboe. Het is dan ook niet verwonderlijk dat onze mensen nog steeds denken en handelen zoals onze voorouders honderd jaar geleden deden. Maar wij niet! We weten wat er in de wereld gebeurt." En kijk wat er gebeurde toen Josefina en Ramon trouwden. Josefina: "We ontmoetten elkaar in de Verenigde Staten, waar we allebei woonden. We werden verliefd en besloten terug te keren naar Paaseiland om daar een toekomst op te bouwen. We kwamen op het eiland aan, heel opgewonden, maar binnen een week begonnen de problemen. Een tante had mijn oma verteld dat Ramon en ik verre familie zijn, en mijn oma legde uit dat ik de relatie moest beëindigen. Maar oma," argumenteerde ik, "waar zal ik ooit een man vinden zoals Ramon, iemand die zowel mijn Amerikaanse als mijn Rapa Nui kant kent?" Toen gebeurde er een klein wonder. "Onze families kwamen bij elkaar en gaven ons hun zegen. Kun je je voorstellen hoe gelukkig we waren?" Ramon en Josefina vroegen hun broer Fransico Nahoe, die priester is in de Verenigde Staten, om hun huwelijk te vieren. Hij kwam, en man, had hij iets te zeggen! Josefina: "De kerk zat vol. Iedereen verwachtte een gelukkig huwelijk met vrolijke lachende mensen en een blije priester, zoals het altijd gaat. Maar Fransico had andere plannen. In zijn preek hield hij de hele gemeenschap een lezing over de onrechtvaardigheid van de Kai Toto. Sommige mensen waren geschokt. Hij herinnerde hen eraan dat de bijbel toestaat dat neefjes en nichtjes met elkaar trouwen. Hij vroeg ons waarom we elkaar ongelukkig maakten. Als voorbeeld vertelde hij het verhaal van onze broer Rene, die gedwongen was het eiland te verlaten omdat er niemand was om mee te trouwen. De volgende dag kreeg hij veel steun, vooral van jongeren. 'Jullie hebben gelijk,' zeiden ze, 'dit moet stoppen!'

Het is de laatste dag van het Tapati-festival. Vanavond, na twee weken non-stop dansen en wedstrijden, zal de winnaar van de verkiezing Miss Rapa Nui worden aangekondigd. Het zal ofwel Carolina of Sabrina zijn, die in een nek-aan-nek race verwikkeld zijn. Voor de laatste keer dit jaar heeft iedereen zich verzameld op de Tahal-site. Dan staat Pedro Edmunds, de burgemeester van Paaseiland, op en neemt het podium. Als hij begint te praten, is het publiek doodstil. Uiteindelijk, na een toespraak die uren lijkt te duren, doet hij de aankondiging waar iedereen op wachtte: "De winnaar van de verkiezing Miss Rapa Nui van dit jaar is... Sabrina!" Iedereen applaudisseert en lacht, maar ik niet. Totdat het Kai Toto-taboe wordt doorbroken en iedereen met de persoon van wie hij of zij houdt kan trouwen, zijn er geen winnaars op Paaseiland.